Əhali artımında 50-liyə düşmədik
“Mən Türkiyədə əhalinin artımı üçün bir ailədə 3 uşaq deyirəm, Azərbaycanda əhalinin artımı üçün isə hər ailədə 5 uşaq deyirəm. Bunu başardıqda, Azərbaycan daha güclü olacaq. Əhali ölkənin gələcəklə bağlı paradiqmasını dəyişdirir”. Bu sözləri Azərbaycana ötənilki səfərində Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan deyib. Amma statistika göstərir ki, əhali artımının sürəti azalır.
Bizimyol.info xəbər verir ki, 2000-ci illərdə Azərbaycanın əhalisi təxminən 27 faiz artıb. İlk 12 ildə artım tempi kifayət qədər yüksək olub və 15 faizdən çox göstərici qeydə alınıb. Lakin sonrakı illərdə bu sürət tədricən azalmağa başlayıb. Dünya ölkələri üzrə 2014-2023-cü illəri əhatə edən bir hesabatda Azərbaycanın əhali artımı ilə bağlı maraqlı faktlar ortaya çıxıb. Hesabat göstərir ki, indiyə qədər formalaşmış “Azərbaycan əhalisinin sürətlə artdığı” fikri tam olaraq doğru deyil.
Hesabata əsasən, Azərbaycan bu dövrdə əhali artımına görə dünyada ilk 50 ölkə arasında yer almayıb və yalnız 64-cü pillədə qərarlaşıb. 2014-2023-cü illər ərzində ölkədə əhali artımı cəmi 6,85 faiz təşkil edib. Bu göstərici ilə Azərbaycan xüsusilə Afrika ölkələri ilə müqayisədə xeyli geri qalır. Afrika ölkələrində ailə planlamasının olmaması bu qitədə yüksək artım templərini izah etsə də, Avstriya, Norveç, İsveç, İrlandiya, Kanada, Yeni Zelandiya və Lüksemburq kimi inkişaf etmiş ölkələrin Azərbaycandan irəlidə yer alması maraq doğurur. Məsələn, Lüksemburqda təkcə 2023-cü ildə əhali 2,1 faiz artıb və ümumi artım göstəricisi 20 faizi keçib.
Siyahıya isə Ekvatorial Qvineya başçılıq edir. Bu ölkədə əhali artımı 52,79 faiz təşkil edib. İlk 11 pillədə isə yalnız Afrika ölkələri yer alır. Məsələn, Nigerdə əhali artımı 41,39 faiz, Konqo Demokratik Respublikasında isə 38,63 faiz olub. Bu rəqəmlər Azərbaycanla müqayisədə çox böyük fərqlər göstərir.
Proqnozlar nə deyir?
BMT-nin proqnozlarına əsasən, Azərbaycanda əhali artımı sürəti növbəti illərdə daha da azalacaq. Hazırda ölkənin əhalisi təxminən 10,2 milyon nəfərdir. Ancaq 11 milyon nəfər həddinə çatmaq yaxın gələcəkdə real görünmür. Bu yavaşlamanın səbəbləri müxtəlif amillərlə izah edilir.
Mütəxəssislər Azərbaycanın əhali artımının azalmasının bir neçə əsas səbəbini vurğulayırlar:
Ailə quranların sayının azalması: Şəhərləşmə, gənclər arasında ailə qurma yaşının artması və iqtisadi çətinliklər ailə qurma sayına təsir edir. Bu, doğum səviyyəsinin azalmasına səbəb olur.
İqtisadi və sosial faktorlar: Mənzil problemi, işsizlik, ailələrin gəlir səviyyəsinin aşağı olması, xüsusilə gənc ailələr arasında doğum qərarlarını ertələyir.
Miqrasiya: Xaricə gedən insanların sayının artması da əhali artımının zəifləməsində əhəmiyyətli rol oynayır.
Qadınların sosial rolu: Qadınların təhsil və karyera sahələrində daha çox iştirak etməsi onların ana olma yaşını gecikdirir.
Ailə planlaması: Son illərdə ailə planlaması ilə bağlı maarifləndirmənin artması doğum nisbətinə təsir edir.
Beləliklə, statistikalar göstərir ki, əhali artımı ilə bağlı real vəziyyət ictimaiyyət arasında mövcud olan fikirlərdən fərqlənir. Azərbaycanda əhalinin təbii artım tempinin azalması sosial-iqtisadi strategiyalara yenidən baxmağı tələb edir. Əhalinin artımını təmin etmək üçün gənc ailələrə dəstək proqramlarının genişləndirilməsi, yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması və iş yerlərinin yaradılması istiqamətində addımlar atılmalıdır. Əks təqdirdə, əhali artımında azalma davam edə bilər və bu, gələcəkdə sosial və iqtisadi sahələrdə ciddi problemlər yarada bilər. Bu mövzuda ictimaiyyətin maarifləndirilməsi və konkret tədbirlər planının hazırlanması zəruridir.
