Trampdan BRİCS-ə şok hədə - Azərbaycan da qoşulmaq istəyirdi...
“BRİCS ölkələrinin kənardan baxarkən dollardan uzaqlaşmağa çalışması fikri bitdi”. Bunu ABŞ-ın yeni seçilmiş grezidenti Donald Tramp dollardan imtina etmək istəyən BRİKS üzvlərinə müraciət edərkən “Truth Social” sosial şəbəkəsində yazıb.
“Bu ölkələrdən tələb edirik ki, ya yeni BRİKS valyutası yaratmayacaqlarına, ya da güclü ABŞ dollarını əvəz etmək üçün hər hansı başqa valyutanı dəstəkləməyəcəklərinə dair öhdəlik götürsünlər, əks halda, 100 faizlik gömrük rüsumları ilə üzləşəcəklər və gözəl ABŞ iqtisadiyyatına satışla vidalaşmalı olacaqlar”, - Tramp qeyd edib.
Dünyanın bir nömrəli iqtisadiyyatının başına keçməkdə olan şəxsin bu açıqlaması bütün dünyada müzakirələrə səbəb olub. Əksər beynəlxalq mətbu orqanlarda Trampın hədəsi, reallaşma imkanları, nəticələri müzakirə olunur.
“The Guardian” yazır ki, Donald Trampın BRİCS ölkələrini hədələməsindən sonra qlobal ticarət müharibəsi ilə bağlı narahatlıqlar güclənib.
Xəbərdarlıq Trampın ABŞ prezidenti kimi andiçmə mərasimindən sonra Kanada, Meksika və Çinə tariflər tətbiq edəcəyini söyləməsindən bir həftədən az bir müddət sonra səsləndirilib.
"The Guardian" xatırladır ki, BRİKS qrupu əvvəlcə Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin və Cənubi Afrikadan ibarət idi və daha sonra Misir, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Efiopiya və İran da qoşulub. Üstəlik, Rusiyanın dəvəti ilə bir çox ölkələr, o cümlədən Azərbaycan və Türkiyə də birliyə qoşulmaq üçün müraciət ediblər.
BRİCS-in vahid valyutasının yaradılması ideyası Rusiyadan gəlir. 2014-cü ildə Krımı ilhaq etdikdən sonra xeyli sanksiyalarla üzləşən Rusiya 2015-ci ildən bu məsələni davamlı gündəmə gətirir. 2022-ci ildə Ukraynada işğalçı müharibə başladıqdan sonra isə dollar sistemindən uzaqlaşdırılan Rusiya üçün alternativ tapmaq həyati məsələyə çevrilib.
Lakin ötən müddətdə aparılan səhnəarxası müzakirələr, danışıqlar göstərdi ki, maddi bir valyutanın yaradılması utopiyadır. Ona görə də diqqət yönəldilib rəqəmsal ödəniş sisteminin formalaşdırılmasına. Oktyabr ayında Rusiya prezidenti Vladimir Putin özü açıq deyib ki, vahid valyutanın yaradılması qeyri-mümkündür. Buna görə də o, ABŞ-ın dollardan siyasi silah kimi istifadəsinə mane ola biləcək alternativ beynəlxalq ödəniş sisteminin yaradılmasına çağırıb. Belə bir sistemin yaradılmasını isə xeyli sayda analitik mərkəz real hesab edir. Bu, Tramp və onun komandasının diqqətindən yayınmayıb və yeni seçilmiş prezident məlum xəbərdarlığı səsləndirib.
Aydın məsələdir ki, BRİCS ölkələrindən idxala 100 faizlik rüsum onlardan ABŞ-a daxil olan malların ikiqat bahalaşması demək olacaq. Bu isə ABŞ-da inflyasiyanın artmasına gətirib çıxarmaqla qlobal ticarət axınının sabitliyini pozacaq.
Əslində ticarətə bu sərt yanaşma Trampın qlobal ticarətin dinamikasını dəyişdirmək və ABŞ-ın iqtisadi suverenliyini gücləndirmək məqsədi daşıyan daha geniş “America First” iqtisadi siyasətini əks etdirir. Belə radikal qərarlar təhdidi ilə Tramp administrasiyası qarşı tərəflərlə danışıqlara üstün notlar əsasında başlamaq istəyir.
Qeyd edək ki, BRİCS-in iki üzvü - Rusiya və İran ABŞ-ın ən kəskin sanksiyaları altındadılar. Onların dollara alternativ axtarışının əsasında da bu sanksiyalar dayanır. ABŞ-ın Çinlə münasibətləri isə artıq açıq ticarət müharibəsi müstəvisinə qədəm qoymaqdadır. Lakin buna baxmayaraq, BRİKS ölkələri arasında ABŞ-ın ən böyük ticarəti də Çinlədir. 2024-cü ilin 10 ayı ərzində Çin-Amerika ticarət dövriyyəsi 2,8 faiz artaraq 564 milyard dollar təşkil edib: ABŞ-a ixrac 3,3 faiz artaraq 427,8 milyard dollara, idxal isə 1,2 faiz artaraq 136,4 milyard dollara çatıb.
Braziliya ilə ABŞ arasında ticarət 2022-ci ildə 88,7 milyard dollarlıq tarixi səviyyəyə çatıb. ABŞ-a ixrac 11 faiz (37 milyard ABŞ dolları) ilə ABŞ-dan idxal 15,9 faiz (40 milyard ABŞ dolları) artıb.
2022-2023-cü maliyyə ilində Hindistan və ABŞ arasında ticarət həcmi bir il əvvəlki 119,5 milyard dollara qarşı 7,65 faiz artaraq 128,55 milyard dollara çatıb. Hindistanın ABŞ-a ixracı 2,81 faiz artaraq 78,31 milyard dollara çatıb. Hindistanın Amerika mallarının idxalı təxminən 16 faiz artaraq 50,24 milyard dollara çatıb.
Göründüyü kimi, BRİCS-in böyük iqtisadiyyatlı üzvlərinin ABŞ-a satdıqları oradan aldıqlarından çoxdur və Tramp 100 deyil, 50 faizlik rüsum da tətbiq edərsə, onlar üçün çox ciddi problemlər yarada bilər.
