Qiymət qalxır, keyfiyyət düşür: Çörəyin görünən və görünməyən qiyməti...
Nəşrə görə, bu ilin fevral ayında Azərbaycanda çörəyin maya dəyəri 39 sent, bizim pulla 66 qəpik təşkil edib. Qiymətlər siyahısında Pakistan, Misir, Mərakeş və Türkiyədə çörək bizdən daha bahadır. Bundan əlavə, Azərbaycanı bir ədəd çörəyin qiymətinə görə Moldova, Ukrayna, Rusiya və Belarus keçdi.
Ancaq quru statistik məlumatlardan fərqli olaraq, reallıq başqadır. Pərakəndə zəncirlərimizdə çörəyin keyfiyyəti və qiyməti xarici analitiklərin reytinqlərində istifadə etdiyi ürəkaçan rəsmiyyətdən çox fərqlidir.
Məlumat mənbələri sual doğurmur - Qazaxıstan analitikləri "sosial" çörəyin dəyəri barədə rəsmi məlumatı oriyentir götürdülər. Zavod çörəyi üçün qiymət limiti, keçən ilin avqust ayında idxal olunan buğdanın artması səbəbindən qiymətlər artırıldıqdan sonra müəyyənləşdirildi. Bu limitə görə, bir zavod (dəyirmi) məhsulunun tavanı ağırlığından asılıdır. 500 qr ağırlığında çörək - 55 qəpik, 600 qr - 65 qəpik, 650 qr - 70 qəpik qədərində müəyyənləşdi. Ancaq yerli çörəkçilər bu qiymət aralığına əməl etsələr də, məhsulun qiymətindən fərqli olaraq, onunla əlaqəli olan çəkisinə nəzarət edilmir.
Zavod çörəyinin keyfiyyəti ilə bağlı bir çox şikayət var. Alıcılara görə, bir müddətdən sonra çörək ovxalanmağa başlayır və dadını itirir, buna görə də insanlar alışın ikinci günü bu qəribə məhsuldan qurtulmağa tələsirlər. Adətən quşlara yedirir, mal-qara qidalarına qatır, bəzi qənaətcil evdar xanımlar isə onlardan suxarı düzəldirlər.
Lakin əvvəllər dünənki çörək daha faydalı hesab edilir və zamanla da dadlı olurdu. İndi isə dəyirmi çörəkdən fərqli olaraq, digərləri təkcə rəflərimizdə bahalaşmır, həm də mütəmadi olaraq çəki itirir.
Artan qiymətlərə baxmayaraq, qənaət yarışması fonunda çörəyin ləzzəti və xüsusiyyətləri də itirilir. Məsələn, “Çörekçi” məhsulları demək olar ki, iki dəfə bahalaşıb və bu proses davam edir. Bunu AYNA-nın həmsöhbət olduğu paytaxt sakinləri də təsdiqləyirlər.
"Bu yaxınlarda 65 qəpiyə başa gələn boz çörək indi 1 manata və daha bahaya satılır. Zavod çörəyindən fərqli olaraq qalanların qiymətləri demək olar ki, iki dəfə artıb və əsl keyfiyyətli çörək daha da bahaya təklif olunur", - deyə müsahiblərimizdən biri.
Çörək üçün növbələr çoxdan tarixə qovuşub. Bu gün paytaxt mağazalarının rəfləri müxtəlif növ çeşidli və növlərlə doludur, lakin əsas məhsulun xüsusiyyətləri eyni deyil. Qiymətdə güclü artım da istehsalçıları keyfiyyətə qənaət etməkdən çəkindirmədi.
"Qablaşdırılmış çörək 1 manat və daha bahaya satılır. Təndir çörəyinin qiyməti də 85 qəpiyə qalxıb. Amma bu qiymətə də nə aldığımız bəlli deyil. Ağ çörək nişasta dadı verir - ondan heç bir fayda yoxdur. Boz çörək isə sanki hava ilə doldurulur və belə çıxır ki, biz havanın da pulunu ödəyirik", - başqa bir müştəri söyləyir.
Kənd təsərrüfatı üzrə mütəxəssis Vahid Maherramovun AYNA-ya dediyinə görə, bu vəziyyətin səbəbi idxal olunan buğdanın keyfiyyətindədir: "Çörək istehsalında əsasən qlütenin səviyyəsi aşağı olan furaj taxıldan istifadə olunur. Bu keyfiyyətdə olan undan bişirilən çörək, az çəki ilə müxtəlif əlavələr və kimyəvi maddələr olmadan istənilən qıcqırma səviyyəsinə çatmayacaq. Çörəyin maya dəyərini azaltmaq istəyən yerli çörəkçilər aşağı keyfiyyətli undan istifadə edirlər ki, bunun da nəticəsi göz qabağındadır".
Müşahidələr göstərir ki, rəflərimizdəki çörəyin orta dəyəri 1,5 manata çatır. Lakin Qazaxıstan analitiklərinin müqayisəli məlumatları zavod çörəklərinin inzibati cəhətdən qurulmuş maya dəyərinə müraciət edir. Bazarımızdakı vəziyyətdə bu şərtə istinad edilməsinin nə dərəcədə korrekt olması ayrı bir söhbətin mövzusudur. Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyub Hüseynovun sözlərinə görə, hüquqi nizamla müəyyən edilmiş tariflər olmadıqda, Antiinhisar Nəzarəti və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti fabrik çörəyinin qiymətlərinə nəzarət edə bilməz: "Qiymət təzyiqi kiçik müəssisələri çətin vəziyyətdə qoyur. Dəyirmi zavod çörəyinin qiymətini saxlamaq üçün onlar məhsulun çəkisini azaltmağa məcburdurlar. Başqa sözlə, bu qurumun təzyiqi altında çörək qiymətində gizli bir artım yaşanır".
